ابوالقاسم ناصرالملک

ابوالقاسم خان قرهگوزلو (۱۳۰۶-۱۲۴۵) معروف به ناصرالملک از رجال سیاسی دوره ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمدعلی شاه و احمدشاه بود. وی مدتی حکمران کردستان بود، در دوره اول مجلس شورای ملی وزارت مالیه را بر عهدهداشت و در اواخر عمر رئیس ایل قاجار و پیش از رسیدن احمدشاه به سن قانونی نایبالسلطنهٔ ایران بود.
پس از خلع محمدعلی شاه و جانشینی احمد شاه ۱۲ ساله، عضدالملک نایب السلطنه شد و پس از فوت وی مجلس، اول مهرماه رای به انتخاب ناصر الملک به عنوان نایب السلطنه داد. او جمعا ۴۶ ماه نایبالسلطنه ایران بود.
ناصرالملک سپهدار تنکابنی را مامور تشکیل کابینه کرد و از او خواست به بهانه اینکه دیگر خطری مشروطیت را تهدید نمیکند مجاهدین را خلع سلاح کند. در رویداد اخراج مورگان شوستر آمریکایی زمانی که مجلس تن به اولتیماتوم روسها نداد، ناصرالملک مجلس را منحل و و نشریات را توقیف نمود عملاً نوعی دیکتاتوری بوجود آورده و از انجام انتخابات مجلس تا زمانی که احمد شاه به سن قانونی نرسیده بود خودداری کرد. بعد از تاجگذاری احمدشاه به بریتانیا رفته و در سال ۱۳۰۶ فوت کرد.
ناصرالملک فردی ادیب و اولین تحصیلکرده ایرانی در دانشگاه آکسفورد بود. وی به دنبال آشنا شدن با زبان و ادبیات انگلیسی در بازگشت خود ابتدا نمایشنامه تاجر ونیزی اثر شکسپیر را با عنوان داستان شورانگیز بازرگان وندیکی ترجمه کرد و پس از آن نیز اتللو شکسپیر را با عنوان داستان غمانگیز اتللو مغربی در وندک به فارسی برگرداند.کودکی و تحصیلات"ابوالقاسم خان قره گوزلو همدانی" فرزند "احمدخان" و نوهٔ "محمودخان ناصرالملک فرمانفرما" بود؛ چون پدرش میرزا احمدخان شغل نظامی داشت و اغلب اوقاتش را در خارج از منزل بود، پدربزرگش، "میرزا محمودخان" به تربیت او همت گماشت. در سال ۱۲۵۷ در سفر دوم ناصرالدین شاه به اروپا محمودخان که از ملتزمین رکاب بود، ابوالقاسم را نیز برای تحصیل به لندن برد. ابوالقاسم در دانشگاه آکسفورد به تحصیل پرداخت و پس از فراغت از تحصیل مدتی با سمت وابسته به سفارت ایران در لندن خدمت کرد و دو بار هم به نیابت «سفارت فوق العاده» به دربار هلند و دربار آلمان رفت. او در اواخر سال ۱۲۶۲ به ایران بازگشت. در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه گاهی در غیاب محدحسنخان اعتمادالسلطنه برای شاه روزنامه ترجمه میکرد و در حضور شاه خطابههای سفرای بیگانه و جواب شاه را برای آنان ترجمه میکرد. در آبان ۱۲۷۵ که امینالسلطان از صدارت معزول و بهمن همان سال امینالدوله صدراعظم شد، ناصرالملک را به جای میرزا عبدالوهابخان نظامالملک (شوهرخواهر خود) وزیر دارایی نمود. در تیرماه ۱۲۷۷ به دنبال عزل امینالدوله باطبع او هم کنار گذارده شد. در اولین کابینه مشروطه به ریاست سلطان علیخان امیرافخم او وزیر مالیه شد.ماجرای انتخاب برای نیابتسلطنتبعد از عضدالملک برای جانشینی از طرف قاجاریه نام سه نفر برده میشد که عبارت بودند از عبدالصمد میرزا عزالدوله پسر محمد شاه و برادر ناصرالدین شاه، مهدیقلی خان مجدالدوله پسردائی و داماد ناصرالدین شاه و بالاخره میرزا احمدخان علاءالدوله داماد عضدالملک. پیشنهاد گروهی دیگر، میرزا حسن خان مستوفیالممالک بود. و البته سرداراسعد بختیاری هم برای قبول چنین پستی بی میل نبود. از طرف دیگر گروهی که رأس آن ذکاءالملک فروغی رئیس مجلس بود، به تلاش افتادند. آنها زمینه را در مجلس برای ناصرالملک فراهم ساختند و سرانجام ناصرالملک با اکثریت ضعیفی (۴۰ رأی) در اول مهرماه ۱۲۸۹ به نیابت سلطنت تعیین شد. وقتی مراتب را تلگرافی به وی اطلاع دادند، ناصرالملک برای قبول چنین پستی شرایط سنگین قائل شد که از جمله ماهیانه یکصد هزار ریال حقوق بود. در اسفند ۱۲۸۹، ناصرالملک با تشریفات زیادی وارد شد و درباری برای خود تدارک دید.اقدامات مهمپیش از نیابتسلطنت اولین اقدام ناصرالملک برای ایجاد تفاهم بین شاه و مجلس این بود که شاه و شاهزادگان بلافاصله در مجلس حضور یابند و برای حفظ مشروعیت و صیانت از قانون اساسی سوگند وفاداری به مشروطیت یاد نمایند. محمدعلی شاه از این پیشنهاد ناصرالملک استقبال کرد و قرار شد، مجلس روزی برای سوگند شاه و شاهزادگان تعیین نماید؛ لذا شاه و شاهزادگان در روز ۱۹ آبان ۱۲۸۶ ه. ش. در مجلس حضور یافتند و این سوگند را به جا آوردند.دوران نیابتسلطنتناصرالملک چهارسال نایبالسلطنه ایران بود. گاهی در لندن و زمانی در تهران به امور رسیدگی میکرد. سرانجام چند روز قبل از آغاز جنگ جهانی اول، بار سنگین سلطنت را بر دوش احمدشاه که سن ۱۸ سالگی رسیده بود گذاشت و با وصول مطالبات گذشته خود به انگلستان رفت.وزیران کابینهٔ اول ناصرالملک (معرفی در ۱۲۸۶/۸/۴)
وزیران کابینهٔ دوم ناصرالملک (معرفی در ۱۲۸۸/۲/۱۲)
اطلاعات کلی
نام کامل ابوالقاسم خان قره گوزلو
سرشناس به ناصرالملک
تاریخ مرگ ۴ دی ۱۳۰۶
دانشآموخته دانشگاه آکسفورد انگلستان
سمت نخست وزیر ایران
پستهای پیشین حکمران کردستان
وزارت مالیه در دوره
مجلس اول شورای ملی
پادشاه محمدعلی شاه قاجار