تاجیکستان

تالارها ثبت نام نظرسنجی جستجو موقعیت قوانین آخرین ارسالها چت روم

انجمن لوتی / پارسی زبانان غیر ایرانی /
	تاجیکستان

صفحه 1 از 37: 1 2 3 4 5 ... 33 34 35 36 37 پسین »

sepanta_7

#1 | Posted: 31 Aug 2013 23:46

کاربر

درود

درخواست ایجاد تاپیک در تالار پارسی زبانان غیر ایرانی را دارم

نام تاپیک:تاجیکستان

توضیحات: معرفی کشور تاجیکستان و ...

تعداد صفحات: بیش از ۶ صفحه

کلمات کلیدی: تاجیکستان+کشور تاجیکستان+تاجیک

یک زمانی بد فهمی ها آزارم میداد
ناراحت می شدم از سوتفاهم ها ، کج فهمی ها ، قضاوت ها .
همه اش می ترسیدم آدم ها بد قضاوتم کنند
وقت زیادی صرف می کردم برای توضیح دادن خودم
حالا اما ...
موضعم سکوته ...
دیگر ...
نه انرژی توضیح دادن دارم...
نه حوصله اش را ...
دیر فهمیدم که مسئول طرز فکر دیگران نیستم ...
بگذار هر که هر چه دلش خواست بگوید و برداشت کند ...

بالا

sepanta_7

#2 | Posted: 15 Sep 2013 18:56 | Edited By: sepanta_7

کاربر

تاجیکستان

مختصات: ۳۸°۳۳′ شمالی ۶۸°۴۸′ شرقی

پرچم تاجیکستان

موقعیت تاجیکستان در جهان

تصویر ماهواره‌ای تاجیکستان

نقشه توپوگرافی تاجیکستان

اطلاعات کلی تاجیکستان

بالا

sepanta_7

#3 | Posted: 15 Sep 2013 19:08

کاربر

شعار ملی: آزادی، آرامی، آبادی

سرود ملّی تاجیکستان

سرود ملی تاجیکستان پس از استقلال تاجیکستان از اتحاد جماهیر شوروی، از سال ۱۹۹۱ رسمیت یافته است. این سرود از سوی گل‌نظر کِلدی سروده شده و سازنده موسیقی آن سلیمان یوداکوف است.

متن سرود ملی تاجیکستان

الفبای فارسی

دیار ارجمند ما
به بخت ما سر عزیز تو بلند باد
سعادت تو، دولت تو بی‌گزند باد
ز دوری زمانه‌ها رسیده‌ایم
به زیر پرچم تو صف کشیده‌ایم
کشیده‌ایم
زنده باش، ای وطن
تاجیکستان آزاد من
برای ننگ و نام ما
تو از امید رفتگان ما نشانه‌ای
تو بهر وارثان جهان جاودانه‌ای
خزان نمی‌رسد به نوبهار تو
که مزرع وفا بود کنار تو
کنار تو
زنده باش، ای وطن
تاجیکستان آزاد من
تو مادر یگانه‌ای
بقای تو بود بقای خاندان ما
مرام تو بود مرام جسم و جان ما
ز تو سعادت ابد نصیب ماست
تو هستی و همه جهان حبیب ماست
حبیب ماست
زنده باش، ای وطن
تاجیکستان آزاد من

الفبای سیریلیک

Диёри арҷманди мо,
Ба бахти мо сари азизи ту баланд бод,
Саодати ту, давлати ту бегазанд бод
Зи дурии замонаҳо расидаем
Ба зери парчами ту саф кашидаем, кашидаем

Зинда бош эй Ватан, Тоҷикистони озоди ман!

Барои нангу номи мо
Ту аз умеди рафтагони мо нишонаӣ,
Ту баҳри ворисон ҷахони ҷовидонаӣ,
Хазон намерасад ба навбаҳори ту,
Ки мазраи Вафо бувад канори ту, Канори ту

Зинда бош эй Ватан, Тоҷикистони озоди ман!

Ту модари ягонаӣ,
Бақои ту бувад бақои хонадони мо,
Мароми ту бувад мароми ҷисму ҷони мо,
Зи ту саодати абад насиби мост,
Ту ҳастиву ҳама ҷаҳон ҳабиби мост, ҳабиби мост,

Зинда бош эй Ватан, Тоҷикистони озоди ман!

الفبای لاتین

Dijori arçmandi mo,
Ba baxti mo sari azizi tu baland bod,
Saodati tu, davlati tu begazand bod
Zi duriji zamonaho rasidaem
Ba zeri parcami tu saf kaşidaem, kaşidaem

Zinda boş ej Vatan, Toçikistoni ozodi man!

Baroi nangu nomi mo
Tu az umedi raftagoni mo nişonaī,
Tu bahri vorison çaxoni çovidonaī,
Xazon namerasad ba navbahori tu,
Ki mazrai Vafo buvad kanori tu, Kanori tu

Zinda boş ej Vatan, Toçikistoni ozodi man!

Tu modari jagonaī,
Baqoi tu buvad baqoi xonadoni mo,
Maromi tu buvad maromi çismu çoni mo,
Zi tu saodati abad nasibi most,
Tu hastivu hama çahon habibi most, habibi most,

Zinda boş ej Vatan, Toçikistoni ozodi man!

سرود جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان در سال ۱۹۴۶ توسط ابوالقاسم لاهوتی شاعر ایرانی سروده شده است و متن آن چنین است:

متن سرود جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان

الفبای فارسی

چو دست روس،
مدد نمود،
برادری خلق سووت استوار شد،
ستارهٔ حیات ما شراره‌دار شد.
گذشته‌های پرافتخار ما
به جلوه آمدند و در دیار ما، دیار ما
مستقل دولت تاجیکان برقرار شد.
به حال تب
درون شب
صدای رعد دولت لنین فرا رسید
ز برق بیرقش سیاهی ستم پرید
سعادت جاودان در این زمین
ز پارتیا به ما رسید، به پارتیا صد آفرین
مرد و آزاده ما را چنین او بپرورید.
شعار ما
دهد صدا:
برابری، برادری میان خلق ما.
ز خاندان ما کسی نمی‌شود جدا،
یگانگی را به خود سپر کنیم
به سوی فتح کمونیزم سفر کنیم، سفر کنیم،
زنده باد ملک ما، خلق ما، اتحاد ما.

الفبای سیریلیک

Чу дасти рус

мадад намуд,

бародарии халқи совет устувор шуд,

ситораи ҳаёти мо шарорабор шуд.

Гузаштаҳои пурифтихори мо

ба ҷилва омаданду дар диёри мо, диёри мо

Мустақил давлати тоҷикон барқарор шуд.

Ба ҳоли таб

даруни шаб

Садои раъди давлати Ленин фаро расид

Зи барқи байрақаш сиёҳии ситам парид

Саодати ҷовидон дар ин замин

Зи партия ба мо расид, ба партия сад офарин Марду озода моро чунин ӯ бипарварид.

Шиори мо

диҳад садо:

Баробарӣ, бародарӣ миёни халқи мо.

Зи хонадони мо касе намешавад ҷудо,

Ягонагиро ба худ сипар кунем

Ба сӯи фатҳи коммунизм сафар кунем, сафар кунем,

Зинда бод мулки мо, халқи мо, Иттиҳоди мо.

بالا

sepanta_7

#4 | Posted: 15 Sep 2013 19:24

کاربر

تاجیکستان

تاجیکستان یا جمهوری تاجیکستان (به خط تاجیکی: Ҷумҳурии Тоҷикистон) کشوری در آسیای میانه است. این کشور از جنوب با افغانستان، از باختر با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان، و از خاور با چین همسایه‌است. تاجیکستان یک کشور محاط در خشکی است که در گذشته راه ابریشم از آن گذر می‌کرده‌است. پهناوری تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع (۹۵ام در جهان) است. این کشور، کوهستانی و پربارش است و منابع آب فراوانی دارد.

نام
واژهٔ تاجیکستان از دو بخش «تاجیک» و «ستان» تشکیل شده‌است که به معنای «سرزمین تاجیک‌ها» است. پایتخت تاجیکستان شهر دوشنبه است و زبان رسمی آن تاجیکی است، گرچه زبان روسی نیز کاربرد گستردهٔ بازرگانی و حکومتی دارد. یکای پول تاجیکستان، سامانی نام دارد. این کشور در سال ۱۳۷۰ هجری خورشیدی (۱۹۹۱) با فروپاشی شوروی، استقلال یافت.

تاریخ
سرزمین سغد باستان که سرزمین کنونی تاجیکستان را دربر می‌گیرد، در زمان داریوش یکم به جزئی از امپراتوری هخامنشی تبدیل شد. پس از یورش اسکندر مقدونی، تاجیکستان به ترتیب جزئی از پادشاهی‌های سلوکی، دولت یونانی باختر، تخارستان، کوشانیان، ساسانیان، هفتالیان و خیونان بود.
مجسمه ولادیمیر لنین، از رهبران شوروی سابق، در شهر دوشنبه

در سال ۷۱۵ میلادی (در زمان امویان)، این سرزمین به تصرف عرب‌ها درآمد و مردم تاجیک دین اسلام را پذیرفتند. پس از اسلام تاجیکستان تبدیل به مهد زبان فارسی دری و فرهنگ و علوم گوناگون شد.

در سدهٔ دهم میلادی، سامانیان اولین حکومت مستقل ایرانی پس از اسلام در این منطقه تشکیل شد. پس از سقوط سامانیان با اتحاد غزنویان و قراخانیان پس از تاجیکستان به ترتیب جزئی از حکومتهای قراخانیان، خوارزمشاهیان، ایلخانان مغول و تیموریان شد. پس از سقوط تیموریان تا سدهٔ نوزدهم میلادی حکومت‌های مختلف ازبک کنترل این سرزمین را در دست داشتند، البته نادر شاه افشار پادشاه ایران برای دورهٔ کوتاهی آن را به تصرف خود درآورد. در سدهٔ نوزدهم شمال تاجیکستان (خجند) جزئی از خانات خوقند، و جنوب تاجیکستان جزئی از خانات بخارا بود. خانات بخارا در سال ۱۲۴۵ خورشیدی (۱۸۶۶ میلادی)، و خانات خوقند در سال ۱۲۴۷ (۱۸۶۸ میلادی)، زیر سلطهٔ روسیه تزاری درآمدند.

پس از انقلاب اکتبر، تاجیکستان ابتدا بخشی از جمهوری ازبکستان در اتحاد جماهیر شوروی بود تا اینکه در سال ۱۳۰۷ (۱۹۲۸ م)، جمهوری سوسیالیستی شوروی تاجیکستان به عنوان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی) تشکیل شد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)، تاجیکستان به استقلال دست یافت.

کمی پس از استقلال تاجیکستان در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱ میلادی)، جنگ داخلی پنج ساله بین دولت تحت حمایت مسکو و مخالفان اسلامگرا (به رهبری عبدالله نوری) درگرفت.

در این جنگ، بیش از ۵۰ هزار نفر کشته و بیش از ۷۰۰ هزار نفر بی‌خانمان شدند. در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۷ (میلادی) با وساطت سازمان ملل متحد، پیمان صلح به امضای دو طرف رسید.

سیاست

حکومت تاجیکستان، جمهوری است.

امامعلی رحمان از سال ۱۳۷۱ ریاست جمهوری تاجیکستان را به عهده دارد. در سال ۱۳۷۱، پس از برکناری اجباری رحمان نبی، نخستین رهبر این کشور پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی سابق، امام علی رحمان، که پیشتر رئیس یک مجتمع کشاورزی بود، به مقام ریاست شورای عالی تاجیکستان منصوب شد. در سال ۱۳۷۳، رحمان به مقام ریاست جمهوری انتخاب شد. پس از پایان دورهٔ پنج ساله، او دوباره در سال ۱۳۷۸ به مدت هفت سال دیگر به این مقام برگزیده شد.

در سال ۱۳۸۲، در یک همه‌پرسی، ۹۳٪ مردم به اصلاح قانون اساسی (برای ممکن‌شدن انتخاب دوبارهٔ رحمان) رای مثبت دادند. دولت می‌گوید که ۹۶٪ مردم در این همه پرسی شرکت کرده‌اند. در نوروز ۱۳۸۶ ه‍.خ. (۲۰۰۷ م) امامعلی رحمانف خواستار آن شد که او را امامعلی رحمان بنامند. از آنجا که امکان تمدید دورهٔ ریاست جمهوری در کنار ده‌ها اصلاحیهٔ دیگر به رأی گذاشته شد، منتقدان دولت گفتند که رأی مردم با آگاهی کامل نبوده‌است.

جغرافیا
پهناوری تاجیکستان ۱۴۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع (۹۵ ام در جهان) است و جمعیت آن حدود ۷ میلیون تن (حدوداً ۱۰۰ ام در جهان) است (آمار ۲۰۰۸). تراکم جمعیت در این کشور ۴۶ تن در هر کیلومتر مربع است. تاجیکستان کشوری کوهستانی و سرسبز با بارندگی فراوان است که می‌تواند صادرکنندهٔ آب و برق به سایر کشورها باشد. تاجیکستان کشوری مرتفع است که رشته‌کوه پامیر آن را پوشانده‌است، ولی در شمال کشور، منطقه پست فرغانه وجود دارد.

در شمال تاجیکستان دشت فرغانه، در شمال غربی و بخش مرکزی، رشته‌کوه‌های ترکستان، زرافشان، حصار و آلای، در جنوب شرقی رشته‌کوه‌های بلند پامیر (بلندی تا ۷۴۹۵ متر) قرار دارد. در بخش جنوب غربی زمین‌های نسبتاً پست‌تر وخش و حصار و غیره قرار دارد. رودها و دریاچه‌های تاجیکستان از قله‌ها سرچشمه می‌گیرند. مجموع طول ۹۴۷ رودخانه تاجیکستان بیش از ۲۸۵۰۰ کیلومتر است که ۶۰٪ ذخیره آبی آسیای مرکزی را تشکیل می‌دهند.

در تاجیکستان بیش از ۸۰ گونه از پستانداران، بیش از ۳۶۵ گونه پرنده، ۴۹ گونه خزنده، تقریباً ۴۰ گونه ماهی و بیش از ۱۰ هزار گونه حشره زندگی می‌کنند. از جانوران این کشور می‌توان به پلنگ برفی، سیاهگوش (به فارسی تاجیکی: سیلاوسین)‏، خرس، گرگ، و روباه اشاره کرد. در این کشور آهو و گوسفندهای کوهی بسیاری هم زندگی می‌کنند.[۳]

در تاجیکستان چهار حفاظتگاه ملی (بیشه پلنگان، رامیت، دشت جوم و زارغول)، و ۱۳ پرورشگاه و پارک ملی فعالیت دارند. مناطق حفاظت‌شده طبیعی این کشور جمعاً حدود ۲۱٪ از خاک کشور را دربر می‌گیرند.

رودها
تاجیکستان دارای رودهای بسیاری است. شمار رودهایی که طول آنها از ۱۰ کیلومتر تجاوز می‌کند به ۹۴۷ میرسد. رودهای مهم آن عبارتند از:

سیر دریا (سیحون)
آمودریا (جیحون)
رودخانه زرافشان
رود پنج
رودخانه مرغاب
سرخ آب
کافرنهان
رود وخش

در مجموع طول ۹۴۷ رودخانه تاجیکستان بیش از ۲۸٫۰۰۰ کیلومتر است. همچنین در تاجیکستان ۱٫۳۰۰ مرداب، جمعاً به مساحت ۷۰۵ کیلومتر مربع وجود دارد. بزرگترین مرداب کشور قراکول نام دارد.

مرزها

افغانستان (جنوب): ۱۲۰۶ کیلومتر
ازبکستان (باختر): ۱۱۶۱ کیلومتر
قرقیزستان (شمال): ۸۷۰ کیلومتر
چین (خاور): ۴۱۴ کیلومتر

در ماه ژانویه سال ۲۰۱۱ مجلس نمایندگان تاجیکستان پروتکل تعیین خطوط مرز میان تاجیکستان و چین را تصویب کرد که طبق این سند ۱.۱ هزار کیلومتر مربع (حدود یک درصد) از خاک تاجیکستان در ولایت بدخشان این کشور، به کشور چین داده شد.

بالا

sepanta_7

#5 | Posted: 15 Sep 2013 20:00

کاربر

قله ها

تقسیمات کشوری
بنا بر قانون تقسیمات کشوری، تاجیکستان به واحدهای زیر تقسیم شده‌است:

ولایت مختار کوهستان بدخشان به مرکزیت خاروغ
ولایت سغد به مرکزیت خجند
ولایت ختلان به مرکزیت قُرغان‌تپه
ناحیه‌های تابع جمهوری که یک واحد اداری را تشکیل می‌دهند و شامل هیچ کدام از ولایت‌ها نیستند و مستقیماً از پایتخت کشور اداره می‌شوند.

در تاجیکستان هر ولایت (معادل استان در تقسیمات کشوری ایران) به چندین ناحیه (معادل شهرستان در تقسیمات کشوری ایران) و هر ناحیه به چندین جماعت دهات (معادل دهستان در تقسیمات کشوری ایران) و هر جماعت به چندید ده (معادل روستا در تقسیمات کشوری ایران) تقسیم می‌گردد.

در سال ۱۳۸۸ تاجیکستان دارای یک ولایت مختار، دو ولایت، ۱۷ شهر، ۴۸ ناحیه (از آن جمله ۱۳ ناحیه تابع پایتخت) و ۵۴ شهرک بود.

نقشه تقسیمات کشوری تاجیکستان (۱- ولایت سغد، ۲- ناحیه‌های تابع جمهوری، ۳- ولایت ختلان، ۴- ولایت مختار کوهستان بدخشان)

ناحیه‌ها و جماعت‌ها

اقتصاد
تاجیکستان از فقیرترین کشورها در میان جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی است. در سال ۲۰۰۵، تولید ناخالص ملی آن نزدیک به ۲ میلیارد دلار بود.

مردم
جمعیت تاجیکستان ۷٬۲۱۵٬۷۰۰ تن (برآورد ۱۳۸۷) است. حدود ۸۰٪ مردم تاجیک هستند (که به پارسی تاجیکی سخن می‌گویند)، ۱۵٪ ازبک و سایر مردم روس، اوکراینی، چینی، کره‌ای، تاتار و غیره هستند. دین بیشتر مردم اسلام است (بیشتر سنی، دارای اقلیت قابل توجه شیعه اسماعیلی).

تاریخ و فرهنگ تاجیکستان با ایران اشتراکات بسیاری دارد. در پاره‌هایی از دوران پیش از اسلام، تاجیکستان جزئی از شاهنشاهی ایران بود. پس از اسلام، سرزمین خراسان و فرارود (از جمله تاجیکستان) زنده کننده فرهنگ ایرانی و به وجود آورنده زبان پارسی دری بود که جانشین زبان پهلوی شد. نخستین شاعران پارسی‌زبان از این ناحیه به پا خاستند، به ویژه رودکی، که پدر شعر پارسی محسوب می‌گردد. در نخستین سده‌های هجری، خراسان و فرارود مهد تمدن و علوم ایرانی بودند و بزرگانی مانند ابن سینا و فارابی در خود پرورند. حکومت سامانی نیز از تاجیکستان برخاسته‌است.

۷۹.۹٪ مردم تاجیک هستند (که به پارسی تاجیکی سخن می‌گویند)، ۱۵.۳٪ ازبک، ۱.۱٪ روس، ۱.۱٪ قرقیز، ۰.۳٪ ترکمن و ۰.۳٪ تاتار هستند. اقلیت‌های کوچک غیربومی نیز از قبیل اوکراینی، چینی، کره‌ای و غیره نیز در تاجیکستان وجود دارند که ۲٪ مابقی از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.

دین بیش از ۹۰٪ مردم اسلام است (۹۵٪ سنی حنفی، اقلیت ۵٪ شیعه که غالباً شیعه اسماعیلی و کمتر از ۱٪ آن شیعه دوازده امامی)است. شیعیان بیشتر در بدخشان زندگی می‌کنند. غیر از دین اسلام اقلیت‌های دینی آن مسیحیت، یهودیت، زرتشتی، بودایی و بهائیت است. طریقت نقشبندیه تصوف نیز در تاجیکستان وجود دارد.

شخصیت‌ها
باباجان غفورف تاریخ‌دان و نویسندهٔ کتاب تاریخ تاجیکان از اهالی تاجیکستان است. تیمور ملک نیز از شخصیت ها و قهرمانان تاریخی تاجیک به شمار می‌آید.

بانو گلرخسار شاعر معاصر تاجیکستان از همراهان مهدی اخوان ثالث و احمد شاملو و سیمین بهبهانی و بسیاری از دیگر شاعران و اهل فرهنگ و هنر ایران بوده و می باشد .

بالا

sepanta_7

#6 | Posted: 16 Sep 2013 09:14

کاربر

الفبای تاجیکی

زبان تاجیکی به سه خط گوناگون نوشته می‌شده‌است: گونه‌ای از سیریلیک، لاتین، و پارسی. هم‌اکنون در کشور تاجیکستان رسماً از سیریلیک استفاده می‌شود.

در پی تغییر خط در تاجیکستان در صد سال اخیر از سه شیوه گوناگون برای نوشتن استفاده کرده‌اند. قبل از انقلاب روسیه خط مردم تاجیکستان پارسی بود. بعد از آن تاجیکان برای مدتی از الفبای لاتین (به فارسی تاجیکی: Alifboi lotinī, Алифбои лотинӣ)‏ استفاده کردند. بعد از رایج شدن خط سیریلیک در روسیهٔ بعد از انقلاب، استفاده از این خط بمرور در برخی جمهوری‌های اتحاد شوروی و کشورهای وابسته به آن رسمیت یافت. از آن پس در تاجیکستان، الفبای سیریلیک با اصلاحات و افزودنی‌های کوچکی با زبان پارسی تطبیق داده و الفبای تاجیکی (به فارسی تاجیکی: Алифбои тоҷикӣ)‏ نامیده شد در تاجیکستان امروز، در کنار خط رسمی تاجیکی از خط پارسی (به فارسی تاجیکی: خط نیاگان، хати ниёгон)‏ نیز بیش از پیش استفاده می‌شود.

الفبای لاتین تاجیکی

A a B b C c Ç ç D d E e F f G g Ƣ ƣ H h I i Ī ī
/a/ /b/ /tʃ/ /dʒ/ /d/ /e/ /f/ /ɡ/ /ʁ/ /h/ /i/ /ˈi/
J j/Y y K k L l M m N n O o P p Q q R r S s Ş ş T t
/j/ /k/ /l/ /m/ /n/ /o/ /p/ /q/ /ɾ/ /s/ /ʃ/ /t/
U u Ū ū V v X x Z z Ƶ ƶ '
/u/ /ɵ/ /v/ /χ/ /z/ /ʒ/ /ʔ/

الفبای سیریلیک تاجیکی

А а Б б В в Г г Д д Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к
/a/ /b/ /v/ /ɡ/ /d/ /e/ /jɒ/ /ʒ/ /z/ /i/ /j/ /k/
Л л М м Н н О о П п Р р С с Т т У у Ф ф Х х Ч ч
/l/ /m/ /n/ /o/ /p/ /ɾ/ /s/ /t/ /u/ /f/ /χ/ /tʃ/
Ш ш Ъ ъ Э э Ю ю Я я Ғ ғ Ӣ ӣ Қ қ Ӯ ӯ Ҳ ҳ Ҷ ҷ
/ʃ/ /ʔ/ /e/ /ju/ /ja/ /ʁ/ /ˈi/ /q/ /ɵ/ /h/ /dʒ/

همخوان‌ها

واکه‌ها

*در واژه هایی که از روسی وام گرفته شده‌اند Ю ю برای یو بکار می‌رود.

*در تاجیکی صدای کسرهٔ اضافه (ـِ) را با حرف и نشان می‌دهند و «ی» نسبی با ӣ نشان داده می‌شود و «یای نکره» با е. برای نمونه:

گلِ زیبا Гули Зебо
گلی زیبا Гуле Зебо
زیبائی Зебоӣ

بالا

sepanta_7

#7 | Posted: 16 Sep 2013 09:30 | Edited By: sepanta_7

کاربر

'دستور خط پارسی تاجیکی

دستور خط پارسی تاجیکی به تاریخ ۱۲ شهریور ۱۳۷۷ به تصویب جمهوری تاجیکستان رسیده‌است.
دولت تاجیکستان این شیوه‌نامه را چاپ کرد و رایگان به مردم داد.

واکه ها

دبیرهٔ и (ی معلوم و زیر)

الف) در آغاز و میان واژه‌ها:

اِِبا ибо، اِدارَه идора، اِنشا иншо، گِرِفتَن гирифтнан، دَوِیدَن давидан، خَندِید хандид، کِتاب китоб، اَمرُالدِّین амруддин، فَضلُ‌الدِّین фазлуддин، نُورُالدِّین нуруддин

ب) در از «که» و «چه» و ترکیب‌هایشان به جای «ـه»

بَلکه балки، اَزبَس‌که азбаски، کاش‌که кошки، هَرچه ҳарчи، وَقتِی که вақте ки، هَنگامِی که ҳангоме ки، چه شُما وُ چه مَن чи шумо ва чи ман، رَوِیم چه[۴] равйим чи، سَر کُنِید چه[۵] сар кунид чи

پ) به جای زیر پایان کلمه در ترکیب‌های وصفی و اضافی و پایان حرف اضافه و ربط [در صورتی که دبیرهٔ پایانی واژه واکه باشد، «ی» نمی‌آید و همان и می‌آید]

ازسببِ азсабаби، هَنگامِ ҳшангоми، مَثلِ масли، موافقِ мувофиқи
گلِ بادام гули бодом، نسیم کُهسار насими куҳсор، پند مرد فاضل панди мирди фозил، برادر دوست نزدیک من бародари дӯсти наздики ман

در واژه‌های مانند زیر، اگر и کشیده (е) هم باشد باز и می‌نویسند:

- در این‌سان واژه‌ها:

پیر пир، سیر сир، دیر дир، میر мир، دید дид، شیر (شیر خوراکی) шир، ریش риш، سیم сим، گیر гир، فیل фил
شیشَه шиша، تیرَه тира، زیرَه зира، سینَه сина، خیرَه хира، کینَه кина
بینا бино، شیرین ширин

- در واژه‌های با پسوند «ین» و «یک»

سنگین сангин، آهنین оҳанин، چوبین чӯбин، خونین хунин، دیرین дерин، زیرین зирин، شیرین ширин
تازیک (تاجیک)тозик (тоҷик)، تاریک торик، نزدیک наздик، خُوارزمیکхоразмик

- وام‌واژه‌های عربی بر وزن «فَعیل» و «تفعیل»

فقیر фақир، حکیم ҳаким، رحیم раҳим، عزیز азиз، بصیر басир، شریک шарик
تحریر таҳрир، تجلیل таҷлил

دبیرهٔ и) ӣ تکیه‌دار)

الف) در پایان واژه‌هایی که بخش آخرشان تکیه‌بر است آید.

شاهی шоҳӣ، ماهی моҳӣ، شالی шолӣ، دشتی даштӣ، آبی обӣ، خُجَندی[۷] хуҷшандӣ، عسکریаскарӣ، نَوْسازیнавсозӣ، تاکسی (تَکسی) таксӣ، تُفلی туфлӣ، خصوصی хусусӣ، اِبَروریибарурӣ، تبلیسیтфлисӣ، باتومی (بَتومی) батумӣ

ب) شناسهٔ دوم شخص مفرد بی‌تکیه هم که باشد.

تو آمدی ту омадӣ، تو گرفتی و آمدی ту гирифтӣ ва омадӣ، تو کارْگر ای [کارگر استی، کارگر می‌باشی] ту коргарӣ

نمونه

پارسی

تمام آدمان آزاد به دنیا می‌آیند و از لحاظ منزلت و حقوق با هم برابرند. همه صاحب عقل و وجدانند، باید نسبت به یکدیگر برادروار مناسبت نمایند.

سریلیک

Тамоми одамон озод ба дунё меоянд ва аз лиҳози манзилату ҳуқуқ бо ҳам баробаранд. Ҳама соҳиби ақлу виҷдонанд, бояд нисбат ба якдигар бародарвор муносабат намоянд.

لاتین

Tamomi odamon ozod ʙa dunjo meojand va az lihozi manzilatu huquq ʙo ham ʙaroʙarand. Hama sohiʙi aqlu viçdonand, ʙojad nisʙat ʙa jakdigar ʙarodarvor munosaʙat namojand.

خط فارسی

مرده بدم، زنده شدم؛ گریه بدم، خنده شدم. دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم.

خط فارسی با زیر و زبر

مُرده بُدَم، زِنده شُدَم؛ گِریه بُدَم، خَنده شُدَم. دَولَتِ عِشق آمَد و مَن دَولَتِ پایَنده شُدَم.

خط سیریلیک تاجیکی

Мурда будам, зинда шудам; гиря будам, xанда шудам. Давлати ишқ омаду ман давлати поянда шудам.

جدول مقایسه‌ای

بالا

sepanta_7

#8 | Posted: 16 Sep 2013 09:50

کاربر

تغییر خط در تاجیکستان

تاجیکستان کشوری فارسی‌زبان است که مردم آن به گویش فارسی تاجیکی سخن می‌گویند. اکنون در این کشور از خط استانداردشدهٔ سیریلیک برای نگارش زبان فارسی استفاده می‌کنند در حالی که دو کشور دیگر فارسی‌زبان یعنی ایران و افغانستان از خط فارسی استفاده می‌کنند که بیش از هزار سال است برای نگارش زبان فارسی استفاده می‌شود. اما با این حال خط سیریلیک و همچنین خط لاتین به نسبت خط فارسی-عربی، توانایی بیشتری در نمایش صحیح زبان فارسی دارند. بخشی از این مساله به نمایش کاملتر و بی‌نقص‌تر مصوت‌ها (حروف صدادار) توسط خطهای سیریلیک و لاتین برمی‌گردد، چرا که خط موسوم به فارسی در این مورد بسیار ناقص و ناتوان بوده و حتی منجر به تغییر ناگزیر برخی واژه‌ها در طول تاریخ گشته است. این موارد و بسیاری دیگر موجب برگزیدن خط های دیگر (توسط حاکمان بلشویک) برای فارسی تاجیکی بود.

تغییر خط از فارسی به لاتین
از سال ۱۳۰۲ تلاشها برای تغییر خط در جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان توسط شوروی آغاز شد و نهایتاً در فروردین ۱۳۰۷ (آوریل ۱۹۲۸ میلادی) خط استانداردشدهٔ لاتین برای زبان‌های ترکی در تاجیکستان خط رسمی شد در حالی که فارسی شاخه‌ای از زبان‌های ترکی نیست. این تغییر خط اجباری به بهانهٔ ضعیف و مشکل بودن خط عربی و تلاش در جهت ارتقای سوادآموزی انجام شد.

تغییر خط از لاتین به روسی
در حدود سال ۱۳۱۹ و هنگام جنگ جهانی دوم، سران شوروی تصمیم به تغییر خط کشورهای تحت‌سلطهٔ خود - از جمله تاجیکستان - از خط لاتین به خط سیریلیک یا روسی گرفتند و در تاجیکستان هم خط سیریلیک جایگزین خط لاتین شد.

محمدجان شکوری ادیب تاجیکستانی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی دربارهٔ تغییر خط از فارسی به لاتین و سیریلیک می‌گوید: «در شوروی خلق‌هایی بودند که خطشان را از عربی برگرداندند. خلقهایی که آثار تاریخی زیادی نداشتند، با شادمانی تمام، تغییر خط را پذیرفتند. لیکن خلقهای دیگر مثل تاجیکان که تاریخ طولانی داشتند و آثار ادبی و علمی و تاریخی داشتند بر اثر تغییر خط از همه آنها محروم شدند.

یک مقصد تغییر خط که با یک فرمان عملی شد، همین بود که این خلق ها از گذشته خود جدا شوند. یک نیست‌انگاری تاریخی و فرهنگی به وجود آمد. به گذشته، گذشتهٔ لعنتی می‌گفتند. تاریخ بشریت [در این دیدگاه] از دوره سوسیالیسم شروع می‌شد. اینطور عقیده پیدا شده بود که چیزی که تا این وقت بود تاریخ نیست.

مقصود همین بود که ما از اصل خود دور شویم و دیگر از گذشته یاد نکنیم. به همین دلیل زبان ما اینقدر آسیب دید. می‌گفتند که زبان فارسی، زبان اعیان و اشراف بود، زبان فئودالی بود، زبان تصوف و عرفان بود، به خلق خدمت نمی‌کرد، زبان کوچه و بازار است، از وی دست می‌باید کشید.

تغییر خط هم مقصدش همین بود. در همان دهه بیست و سی [میلادی] می‌گفتند میرزا فتحعلی آخوندزاده و سعید نفیسی طرفدار این هستند که خط فارسی در ایران به لاتین تبدیل شود. اگر امروز نه، فردا خط ایران لاتینی می‌شود. زود باشید که ما از ایران دیر نمانیم!

یک سبب همین بود که می‌گفتند یاد گرفتن خط فارسی دشوار است، ولی لاتین و خط آوایی خیلی آسان است. لیکن اکنون من می‌بینم در دنیا خطی نیست که دشواری نداشته باشد. با دشواری‌هایی که [خط] انگلیسی دارد زمین می‌گوید و آسمان می‌نویسد، تمام دنیا را گرفته است. فرانسوی چه دشواری‌هایی که ندارد. دشواری‌های خط فارسی پیش آنها هیچ است.»

تلاش برای بازگشت به خط فارسی
س از فروپاشی شوروی و استقلال تاجیکستان در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱ میلادی)، مردم و دولت تاجکستان تصمیم به بازگشت به خط نیاکان (فارسی) گرفتند اما این موضوع مهم و چالش‌برانگیز تاکنون در این کشور انجام نشده است.

نتیجه تغییر خط در تاجیکستان این شد که تاجیکان نسبت به همزبانان ایرانی و افغانستانی تا حدودی بیگانه شوند و ارتباطات درخوری میان آنان صورت نگیرد.

درخواست‌های بسیاری برای تغییر خط از سیریلیک به فارسی در تاجیکستان وجود دارد اما مقامات این کشور نیازی به این کار نمی‌بینند و تغییر خط را در شرایط کنونی به نفع کشور نمی‌دانند.

هم اکنون هیچ نشریه‌ای در تاجیکستان به خط فارسی وجود ندارد و شمار کمی از تاجیکان با این خط آشنا هستند. به عقیدۀ کارشناسان فرهنگی تاجیک، گسترش آموزش خط فارسی در تاجیکستان به معنای احیای خط نیاکان و دسترسی مردم این کشور به دریایی از منابع فارسی است که در کتابخانه‌ها و پایگاههای اطلاع رسانی کشورهای فارسی زبان به‌ویژه ایران وجود دارد.

بسیاری از شخصیت‌های فرهنگی و ادبی تاجیک خط و الفبای سیریلیک روسی را که زبان فارسی تاجیکی هم اکنون به آن نوشته می‌شود، خطی تحمیلی بر ملت خود می‌شمارند و آن را سبب وابستگی بیشتر تاجیکستان به روسیه قلمداد می‌کنند. آنها می‌گویند خط سیریلیک مانع رشد زبان شده است.

چاپ نوشته‌هایی به خطّ فارسی، اما به‌صورت غیر معیار و بعضاً با اشکالات املایی چشمگیر در تاجیکستان، این واقعیت را یادآوری می‌کند که پژوهشگران و صاحب‌نظران حوزه‌های علمی، به‌ویژه حوزه‌های فرهنگی-ادبی در تاجیکستان، برای برقراری ارتباطی دوسویه با دیگر کشورهای فارسی‌زبان ناگزیر به برگرداندن یافته‌های خود به خطّ فارسی هستند.

نفوذ زبان روسی بر تاجیکستان
یکی از دلایل تعلل در تغییر خط از روسی به فارسی در تاجیکستان، سلطهٔ زبان روسی بر دانشگاهها و رسانه‌های این کشور است که بر اثر سلطهٔ روسیه و شوروی و ضعیف شدن زبان فارسی در این منطقه بوده است. سلطهٔ زبان روسی در زمان شوروی باعث شده است که هنوز هم در تاجیکستان زبان روسی به عنوان یکی از زبانهای رسمی و زبان علمی و دانشگاهی تلقی می‌شود به طوری که در این کشور زبان علم و فن را روسی و در درجهٔ بعد انگلیسی می‌دانند و برای زبان فارسی تاجیکی این توانایی را که با آن دانش و فنون را بیاموزند نمی‌دانند.

دیدگاه مقامات تاجیکستان
امامعلی رحمان، کشوردار تاجیکستان، دربارهٔ تغییر خط از روسی به فارسی گفته است: «به نظر من هیچ ضرورتی برای تغییر الفبا نیست چون ما در دوران گذار اقتصادی و فرهنگی قرار داریم و در حالی که کشورها مسیر پیشرفت را طی می‌کنند نباید کاری انجام دهیم که باعث مشکلات بیشتری شود... از طرف دیگر در شرایط فعلی اقشار مختلف مردم از جمله بخش آموزش و پرورش در این زمینه با مشکلاتی مواجه است و اقدام برای تغییر الفبا کار عجولانه‌ای خواهد بود... نیاز نداشتن به تغییر الفبا موضع ماست و اطمینان دارم بیشتر مردم تاجیکستان از این موضع حمایت می‌کنند... خط رسمی سریلیک ساده و قابل استفاده در دنیا است و میراث قدیمی علمی، ادبی و فلسفی تاجیکستان به طور عمده به این خط منتشر شده و کسانی که به آنها نیاز دارند، می‌توانند از مراکز علمی و کتابخانه‌ها استفاده کنند».

شاهرخ اسراری وزیر فرهنگ تاجیکستان نیز در این باره گفته است: «برای تغییر رسم‌الخط سریلیک و بازگشت کامل به الفبای فارسی یا خط نیاکان در کشور زمان زیادی لازم است و این اقدام بر اساس برنامه ریزی از قبل صورت گرفته باید پس از آماده‌سازی همه اقشار جامعه انجام شود... برنامۀ تبدیل حروف سریلیک به خط فارسی در تاجیکستان با صدور یک فرمان و یا حکمی قابل اجرا نیست چون انجام موفقیت‌آمیز آن آمادگی بیشتری را می‌خواهد... امروز حدود ‪ ۹۵‬درصد جمعیت تاجیکستان با خط فارسی آشنا نیست و با چنین شرایطی بازگشت عجولانه به این خط اوضاع را پیچیده‌تر می کند»

واگرایی تاجیکستان از زبان فارسی
استفاده از خط سیریلیک موجب شده است که مردم تاجیکستان نتوانند با کشورهای فارسی‌زبان دیگر ارتباط برقرار کنند و به نوعی فارسی تاجیکی از فازسی ایران و افغانستان بیشتر فاصله بگیرد و به زبان روسی نزدیک شود. همین موضوع باعث شده است که زبان روسی در تاجیکستان زبان علمی و رسمی باشد و در دانشگاههای این کشور برای تدریس علوم مختلف از زبان روسی استفاده شود و فارسی فقط به عنوان برای محاوره و شعرو ادبیات معرفی شود.

بالا

sepanta_7

#9 | Posted: 16 Sep 2013 10:00

کاربر

فارسی تاجیکی

فارسی تاجیکی که از آن با نام زبان تاجیکی (забони тоҷикӣ) یا فارسی تاجیکی یا فارسی فرارودینیز یاد می‌شود، به گویشی از زبان فارسی گفته می‌شود که در آسیای میانه به ویژه در کشورهای تاجیکستان و ازبکستان رایج است.

وام‌واژه‌هایی از زبان روسی و ازبکی وارد زبان تاجیکی شده‌است و افزون بر این در مواردی تاجیکان برای برخی معنی‌ها و مفهوم‌ها، واژگانی را به کار می‌برند که در ایران بسامد کمتری برای آن مفهوم دارند. برای نمونه در فارسی تاجیکی به خفاش، کورشب پرک، به فوتبالیست، فوتبالباز، و به کتری، چایجوش، می‌گویند. با این‌همه، فارسی تاجیکی بسادگی برای ایرانیان قابل فهم است.

در پی تغییر خط در تاجیکستان، زبان تاجیکی را با الفبای سیریلیک که در آن تغییراتی داده شده‌است، می‌نویسند، که به آن الفبای تاجیکی می‌گویند. مجلس تاجیکستان در سال ۱۳۷۸ (۱۹۹۹ میلادی) با حذف کلمه فارسی، نام قانونی زبان این کشور را تاجیکی اعلام کرد.

لهجه تاجیکی یا گویش تاجیکی؟
برخی زبانشناسان تاجیکی را لهجه‌ای از فارسی می‌دانند. برخی دیگر آن را گویشی از فارسی و متفاوت از گویش امروزی ایران می‌دانند (مؤسسهٔ بین‌المللی استاندارد (ISO) و فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران). با این حال در حقیقت فارسی تاجیکی یک گونه یا زبان‌گونه از زبان فارسی مدرن است.عمده‌ترین تفاوت آن با فارسی ایران و افغانستان تبدیل متفاوت هشت واکه اصلی پارسی نو زودهنگام به واکه‌های کنونی است. واکه‌های سه گونه فارسی بر هم منطبق هستند.

اتنولوگ آن را زبانی هم‌خانواده با فارسی ایران می‌داند (اتنولوگ فارسی ایران، دری و تاجیکی را به عنوان سه زبان و زیر گروه زبانهای فارسی طبقه‌بندی می‌کند). البته معیار اتنولوگ برای تشخیص بین گویش و زبان با مراجع دیگر زبانشناسی یکسان نیست و بسیاری از گویش‌هایی که توسط اتنولوگ به‌صورت زبان‌های متفاوت رده‌بندی شده‌اند، حتی در محک عدم قابلیت فهم صدق نمی‌کنند. به عنوان مثال، گویش‌های فرانسوی جنوب فرانسه را اتنولوگ به عنوان زبان‌های جدا رده‌بندی می‌کند.

لهجه‌شناسی
لهجه‌های فارسی تاجیکی در چهار دسته دسته‌بندی شده‌اند.

. گروه شمال غربی که بیشتر لهجه‌های تاجیک تاجیکستان شمالی و ازبکستان را دربر می‌گیرد.

۲. گروه مرکزی که لهجه‌های ساکنان قسمت بالای «زرافشان» و «رشتان» و «سوخ» را دربر دارد.

۳. گروه جنوبی یعنی لهجه‌های «بدخشان» و «کولاب».

۴. گروه جنوب شرقی یعنی لهجه‌های «درواز».

دستور زبان فارسی تاجیکی
دستور زبان فارسی تاجیکی بسیار همانند دستور زبان فارسی است، مگر در شمار اندکی از ساختارهای دستوری. برای نمونه در فارسی، «را» یک حرف اضافه و نشانه مفعول است، اما در فارسی تاجیکی، «را» را پسوند مفعول در نظر می‌گیرند که به اسم می‌پیوندد:

китобро хондам / کتابرا خواندم

از دیگر ویژگی‌های فارسی تاجیکی که بیشتر به الفبای آن و آوایش تاجیکیِ زبان پارسی برمی‌گردد، نشان اضافه‌است که در تاجیکی بدان ساختار اضافه (изофа) گفته می‌شود. در فارسی، نشان اضافه (-ِ) است اما در آوایش تاجیکی (-ِ) بصورت حرف (и-) نوشته می‌شود که آنرا در نوشتار نیز می‌آورند و ساختار اضافه نام می‌نهند:

духтари хушрўй / دخترِ خوشروی

تغییر خط در تاجیکستان
یکی از دلایل دور شدن فارسی تاجیکی از زبان فارسی در دیگر کشورهای فارسی‌زبان استفاده از خط سیریلیک برای نگارش این زبان است. در زمان حکومت شوروی ابتدا خط فارسی به لاتین و سپس سیریلیک (روسی) تغییر داده شد و مردم تاجیکستان از ارتباط با سایر همزبانان خود ناتوان شدند. لبته تلاشهایی در تاجیکستان برای بازگشت به خط فارسی وجود دارد اما ارادهٔ سیاسی مقامات این کشور بر عدم بازگشت به خط فارسی استوار است

بالا

sepanta_7

#10 | Posted: 16 Sep 2013 10:08 | Edited By: sepanta_7

کاربر

درخواست برای رسمیت گاهشماری خورشیدی در تاجیکستان

درخواست برای رسمیت یافتن گاهشماری هجری خورشیدی در تاجیکستان اشاره به این موضوع دارد که مردم تاجیکستان پس از استقلال این کشور خواهان بازگشت به هویت خودی‌شان بودند که یکی از مصادیق آن درخواست برای رسمیت یافتن گاهشماری هجری خورشیدی و انتخاب نوروز به عنوان آغاز سال جدید در تاجیکستان است به‌ویژه که تقویم رسمی دو کشور فارسی‌زبان ایران و افغانستان هم هجری شمسی است و تاجیکستان تنها کشور فارسی‌زبانی است که در آن تقویم میلادی رسمیت دارد.

این درخواست مردم تاکنون به دلیل نفوذ روسیه و مخالفت دولت تاجیکستان به دلایل اقتصادی، فرهنگی و سیاسی مانند ارتباط با روسیه و کشورهای دیگر مسکوت مانده است. اخیراً مردم تاجیک در اینترنت و رسانه‌های دیگر بر این درخواست خود پافشاری کرده‌اند.

عبدالفتاح واحداف مدیر بخش مونیتورینگ انجمن رسانه‏‌های مستقل در تاجیکستان اعتقاد دارد هیچ مشکلی برای عملی شدن این طرح وجود ندارد چرا که طرفداران زیادی دارد. تنها نگرانی او باز مشکلات اقتصادی دولت تاجیکستان است که ممکن است سد عملی‌شدن این طرح شود. وی در این‌باره می‌گوید:

«در جامعه‏ٔ امروز تاجیکستان اندیشه‏‌های مختلفی به دنبال عملی کردن این طرح است. ولی مشکلات دیگری در تاجیکستان موجود است که مانع عملی بر سر راه پیاده‌شدن این طرح ایجاد می‌‏کند. این کشور به جامعه‏ٔ سابق شوروی علاقه‏‌مند و پیوسته است. از ۹۰ سال پیش ما از سالشماری هجری شمسی به سالشماری میلادی گذر کرده‌‏ایم. امروز وابستگی تاجیکستان و جامعه‏ٔ کشورهای سابق شوروی به کشورهای دیگر اروپا که از طریق شوروی سابق رابطه‏ٔ نزدیکی با ما دارند مشکلاتی را در سر راه گذشتن از سالشماری میلادی به سالشماری شمسی ایجاد می‏‌کند.»

امامعلی رحمان در آستانهٔ نوروز ۱۳۹۰ چندین بار بر بر آغاز سال نو با نوروز تاکید کرد. این در حالی است که هنوز تقویم رسمی تاجیکستان، تقویم میلادی است و همچنان تحویل سال نو میلادی در دوشنبه رسمیت دارد. بنظر می‌آید تاجیکان به زودی تقویم خورشیدی را حداقل در کنار تقویم میلادی خود بپذیرند.

بالا

صفحه 1 از 37: 1 2 3 4 5 ... 33 34 35 36 37 پسین »

انجمن لوتی / پارسی زبانان غیر ایرانی / تاجیکستان

↑ بالا