37 سال پس از حادثه مرموزکلاهی که يك مستند برای سر مخاطب می دوزد
اتفاق مهم و تاریخ ساز شانزدهم شهریور1352 برای بسیاری از هواداران امروز پرسپولیس که میانگین سنی حرفه ای هایشان به سختی به 30سال نزدیک می شود حتی در حد یک خاطره هم نیست. آنها شنیدهاند که تیم محبوبشان در چنین روزی دشمن دیرینه را با شش گل در ورزشگاه آزادی شکست داده و بزرگترین پیروزی تاریخ داربی پایتخت که هنوز پس از گذشت 37 سال دست نیافتنی به نظر میرسد را رقم زده است. سکوهای سرخ کماکان باحرارت از آن پیروزی یاد میکنند و برتری تاریخی خود را مثل پتک بر سر هواداران تیم رقیب میکوبند اما هیچ یک از آنها هرگز تصویری از این مسابقه ندیده اند و حتی عکسهای داربی سال 52 هم به شدت کمیابند. این در حالی است که در آن دوران پدیده ای به نام دوربین فیلمبرداری اختراع شده بود و حتی بازی های به مراتب قدیمی تر هم بارها روی آنتن صداو سیما رفته اند. در این سالها افراد زیادی مدعی شدند مستندات تصویری منتشر نشده ای را از این بازی در اختیار دارند اما پیگیری ادعای آنها برای کسانی که حاضرند هزینه گزافی را بپردازند تا گوشه ای از خاطرات بازی «
ششتاییها» را به آرشیو خود اضافه کنند، نتیجه ای در بر نداشت.
عرضه CD مستند شش تایی ها در شبکه ویدئوی خانگی قریب به اتفاق هواداران پرسپولیس را دست به جیب کرد. حتی آنهایی که پس از عبور از دوران جوانی، فوتبال را از لیست علایق خود حذف کردده بودند هم با شنیدن نام این مستند به گذشته ها پرتاب شدند و بدون درنگ 1500 تومان از جیب خارج کردند. دلیل اصلی استقبال از مستند شش تایی ها ادعایی بود که سازندگان اثر در تبلیغات خود روی آن مانور میکردند. آنها اینطور به مخاطب القا کردند که برای اولین بار تصاویری از بازی پررمز و راز شهریور 52 در این مستند گنجانده شده و هواداران پرسپولیس میتوانند پس از مدتها انتظار مسابقه ای که سالهاست به نتیجه آن افتخار می کنند را به تماشا بنشینند. در کمتر از یک ماه بیش از یک میلیون نسخه از مستند شش تاییها به فروش رفت اما محتوای اثر فاصله بعیدی با آنچه در تبلیغات مورد اشاره قرار گرفته بود، دارد.
فیلم با پلاتو خوانی خوب
مزدک میرزایی آغازمیشود و در ابتدا به تاریخچه مهمترین داربیهای دنیا میپردازد. بهنظر می رسد این مقدمه ای است برای ورود به ماجرای اصلی و به نمایش کشیدن آنچه در بعدازظهر 16 شهریور 52 در ورزشگاه تازه تاسیس آزادی تهران گذشت. در ادامه اما کلاه بزرگی برای سر مخاطب دوخته شده است. تهیه کنندگان اثر که مشخصا آشنایی چندانی با فضای فوتبال ایران و وسواس و حساسیت علاقهمندان آن ندارند
صحنه هایی از گل های قدیمی لیگ انگلستان دردهه های30 و 40 میلادی و البته بازی هلند- ایتالیا در یکی از ادوار قدیمی جام جهانی ( گل رنه واندر کرکوف به دینوزف) را به جای گل های پرسپولیس به تاج سابق در بازی سال 52 جا می زنند. جالب اینکه گزارشگر مستند این گلها را با نام بازیکنانی مثل همایون بهزادی و حسین کلانی گزارش می کند و شعور مخاطب را به هیچ می انگارد. حتی تصاویر مربوط به شادی هواداران تیم های انگلیسی آن زمان که غالبا پالتوهای بلند به تن دارند هم حذف نشده تا مخاطب اطمینان پیدا کند که این تصاویر هیچ ربطی به مناسبات جاری تهران سال 52 ندارد. دقیقا به همین دلیل بود که
عادل فردوسی پور پس از آشنایی با محتوای اثر پلاتوخوانی و گزارش صحنه های مربوط به گلهای استفاده شده در مستند را نپذیرفت و قرعه به نام مزدک میرزایی افتاد. در مستند ششتایی ها حتی یک تصویر هم از بازی سال 52 وجود ندارد و جالب است که مثلا در صحنه مربوط به ورود دو تیم به زمین از تصاویر بازیکنانی مثل
علی پروین، وحید قلیچ، شاهرخ بیانی و عبدالعلی چنگیز استفاده شده است.
حتی عام ترین هواداران فوتبال هم خوب می دانند در آن زمان این بازیکنان در ترکیب دو تیم تاج و پرسپولیس حضور نداشتند و آنها سال ها بعد به فوتبال ایران معرفی شدند. در هر صورت این CD تا امروز نزدیک به یک و نیم میلیارد تومان فروخته و در آستانه تکثیر مجدد قرار دارد.
مستند مذکور می کوشد پاسخ آن دسته از هواداران تیم رقیب که مدعیاند به دلیل فقدان هرگونه تصویر از بازی سال 52 اساسا این مسابقه وجود خارجی نداشته را بدهد اما در نهایت با پراکنده گویی های مکرر و دامن زدن به ضد و نقیض ها کمک شایانی به این جمعیت کرده است.
گرچه دو هفته نامه کیهان ورزشی و دنیای ورزش آن روزها این اتفاق را پوشش دادند و نقدها و گزارش ها پرتعدادی را در توصیف آن روی کاغذ آوردند.
تهیه کنندگان اثر حتی در گفت و گو با بازیکنانی که در آن زمان پیراهن تاج و پرسپولیس را بر تن داشتند هم توفیق چندانی بهدست نیاوردند.
در این مستند گفت و گوهای کوتاهی با حسن روشن، هادی نراقی، همایون بهزادی و جعفر کاشانی وجود دارد و آنها به ذکر اتفاقاتی که در بازی معروف رخ داده می پردازند.
بی تردید مراجعه به نقدها و حواشی پس از این بازی که در نشریات آن روزها منتشر شده می توانست اطلاعات بیشتری را در اختیار مخاطب قرار دهد اما آنچه بیش از هرچیز مورد توجه قرار گرفته جمع و جور کردن کار و ارائه سریع آن به بازار بوده است.
چه آنکه اگر لیگ برتر به پایان می رسید و محافل فوتبالی رو به سردی می رفت شاید فروش مستند شش تایی ها تحت تاثیر قرار می گرفت، مستندی که البته به نظر میرسد در حوزه تبلیغات و جلب نظر مخاطب خوب کار کرده و در دومین برنامه 90 در سال جدید برای کسانی که در نظرسنجی این برنامه شرکت کردند پیامکی با مضمون معرفی مستند شش تاییها ارسال شد.
شش تاییها بر ابهامات موجود درباره ماهیت بازی سال 52 می افزاید. مرتضی احمدی بازیگر کهنه کار سینما و تلویزیون ایران به عنوان یکی از قدیمی ترین هواداران باشگاه پرسپولیس که در روز بازی کذایی در ورزشگاه آزادی حضور داشته در گفتوگو با مجله چلچراغ میگوید:
«من این فیلم را دیدم و وقتی متوجه شدم گلها جعلی است خیلی ناراحت شدم. از يک ساعت قبل از آن بازي در ورزشگاه بودم. به نظر من با مونتاژ کردن این فیلم ها به آن بازی خاطره انگیز بی احترامی شده.
حدود 22 سال قبل به يکي از کارمندان صدا و سيما گفتم 20 هزار تومان مي دهم اگر فيلم آن بازی را برايم بياوري.
آن زمان حقوق يک کارمند بيش از پنج هزار تومان نبود، اما او گفت اگر فيلم در آرشيو محرمانه باشد اين کار را نمي کند.»
... و پرسش کلیدی کماکان به قوت خود باقیست. چه بلایی بر سر فیلم بازی شش تایی ها آمد؟
یک شایعه این است که
تیمسار خسروانی – مالک وقت باشگاه تاج – پس از بازی به صدا و سیما رفته و فیلم بازی را به آتش کشیده، بعضی ها می گویند فیلم هنوز هم در آرشیو محرمانه صدا و سیما موجود است و عده ای هم معتقدند به دلیل همزمانی بازی با جام جهانی کشتی که در ایران برگزار می شد دوربین ها ي فیلمبرداری صداوسیما به استادیوم آزادی فرستاده نشدند.
شاپور قریب که همزمان با برگزاری آن بازی مشغول فیلمبرداری فیلم «ممل آمریکایی» در پارکینگ ورزشگاه آزادی بوده پس از پایان فیلمبرداری دوربین را به داخل ورزشگاه می برد اما تصاویری که او از بازی برداشته کیفیت بسیار پایینی دارند به طوری که با توصیه مرحوم ساموئل خاچيكيان که در آن زمان كار تدوين فيلم را برعهده داشته از این تصاویر در فیلم مذکور استفاده نمی شود.
می گویند خاچيكيان تا آخرين سال هاي عمرش نسخه بی کیفیتی که گل هاي اول تا چهارم آن بازي در آن موجود بوده را در اختیار داشته اما فیلم مذکور پس از مرگ خاچیکیان در میان خرده ریز های استاد گم می شود.
مستند شش تایی ها در پایان با یک اعتراف تلخ بینندگانش را شوکه میکند:
«متاسفانه هیچ تصویری از آن مسابقه در دست نیست!!!»